Z cyklu: "Podróże shipspottera" ... cz. 1 - Rejs konesera, czyli podróż z Elbląga do Gdańska śródlądowym szlakiem wodnym

Autorzy: Łukasz Błaszczak, Andrzej Patro

W sobotę 6 kwietnia br. wraz z Andrzejem i Waldemarem, dzięki uprzejmości operatora [armatora] jednostki oraz Dyrektora Hotelu Elbląg Pana Jerzego Rejcherta miałem przyjemność odbyć niezapomniany kilkugodzinny rejs statkiem wycieczkowym ELWINGA z Elbląga do Gdańska, w towarzystwie kapitana Andrzeja Wysokińskiego oraz jego wspaniałej załogi. Poniżej obszerna relacja z w/w wydarzenia wraz z krótką informacją o mijanych miejscach (aby powiększyć kliknij na zdjęcie).

Etap I: Elbląg – Zalew Wiślany (czyli sny o wielkim porcie w prześlicznej okolicy)

Swoją podróż rozpoczęliśmy przy Bulwarze Zygmunta Augusta na 5,80 kilometrze rzeki Elbląg skąd około godziny 09:40 wypłynęliśmy w kierunku Zalewu Wiślanego, mijając po drodze min.: tereny dawnej stoczni Schichau, zabytkowy elewator zbożowy, wejście na Kanał Jagielloński – prowadzący z Elbląga na rzekę Nogat (8,00 km rz. Elbląg), wyspę Nowakowską oraz Zatokę Elbląską.

Elbląg (niem. Elbing) – miasto na prawach powiatu, położone w województwie warmińsko – mazurskim, jedno z najstarszych miast w Polsce (założone w 1237 roku), port morski oraz ośrodek przemysłowy. W 1945 roku w większości zniszczony.

ELWINGA – nasz środek transportu, jednostka pasażerska, zbudowana w Holandii w 1926 roku jako śródlądowa barka transportowa (pierwsza nazwa PIET HEIN) a następnie przebudowana na jednostkę wycieczkową, pływała pod nazwami: WATERGEUS, TEXEL 44 i RIEPEL pomiędzy Wyspami Fryzyjskimi. W 2016 roku sprowadzona do Polski i po remoncie przemianowana na ELWINGA (nazwa nawiązuje do dawnej nazwy Elbląga, nieco tylko zmodyfikowanej na rodzaj żeński).

Elbląg – tereny przemysłowe oraz port.

Kanał Jagielloński (niem. Kraffohl Kanal) – kanał o długości 5,83 km, łączący rzekę Elbląg z rzeką Nogat (ujście na 51,61 km rz. Nogat), zbudowany w 1483 roku. Kanał ten jest najkrótszą wodną drogą śródlądową łączącą Elbląg (poprzez Nogat, Szkarpawę, śluzy: Gdańska Głowa i Przegalina) z Gdańskiem. Od dłuższego czasu ze względu na warunki nawigacyjne (brak środków finansowych na jego utrzymanie) jest bardzo rzadko wykorzystywany przez statki żeglugi śródlądowej.

Rzeka Elbląg

Nowakowo (niem. Terranova – 10,00 km rz. Elbląg) – wieś położona na powstałej w wyniku osuszania i polderyzacji wyspie Nowakowskiej, wchodząca w skład powiatu elbląskiego, w której oprócz zrujnowanego domu podcieniowego z 1818 roku znajduje się też otwierany most pontonowy.

Wyspa Nowakowska – sztuczna wyspa otoczona z każdej strony wodami: Zalewu Wiślanego, Cieplicówki, Nogatu, Kanału Jagiellońskiego, rzeki Elbląg oraz Zalewu Elbląskiego. Pierwsze osadnictwo na wyspie pojawiło się dopiero pod koniec XVII wieku.

Zatoka Elbląska – płytka zatoka będąca częścią Zalewu Wiślanego, położona pomiędzy Wyspą Nowakowską a wzniesieniami Wysoczyzny Elbląskiej. Ze względu na walory przyrodniczo – krajobrazowe część jej obszaru objęta jest ochroną w ramach Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej oraz rezerwatu Zatoka Elbląska.

Etap II – Zalew Wiślany (czyli zygzakiem pomiędzy rozstawionymi sieciami rybackimi)

Po wyjściu na „otwarte” przestrzenie zalewu kurs nas poprowadził prawie, że do Stawy Elbląg, skąd odbiliśmy w lewo kierując się (nie bez problemów – ze względu na w/w sieci) na Stawę Gdańsk a dalej na ujście rzeki Nogat i Szkarpawa.

Zalew Wiślany – zalew słonowodny o powierzchni 838 km2, będący zatoką Morza Bałtyckiego, od 1945 roku podzielony pomiędzy Polskę a Rosję. Od Zatoki Gdańskiej oddzielony wąskim paskiem Mierzei Wiślanej.

Stawa Elbląg – przez żeglarzy nazywana latarnią „Piotruś”, sztuczna wyspa położona pośrodku Zalewu Wiślanego na wysokości Krynicy Morskiej.

Widok od strony zalewu na przecinkę pod przyszły przekop przez mierzeję (pomysł kosztowny w budowie i utrzymaniu i czy do końca uzasadniony ekonomicznie, nie mnie tu jednak odpowiadać).

Stawa Gdańsk – zwana też „Kaszycą”.

Ujście Nogatu i Szkarpawy do Zalewu Wiślanego – obszar objęty ochroną jako Rezerwat przyrody ujście Nogatu.

Etap III – Rzeka Szkarpawa (czyli wsi spokojna, wsi wesoła)

Rzeka Szkarpawa (dawna nazwa Wisła Elbląska) – rzeka o długości 25,40 km, do czasu wybudowania śluzy Gdańska Głowa jedno z ramion ujściowych rzeki Wisły. Do wód Zalewu uchodzi ona dwoma ramionami – Szkarpawą we wsi Osłonka oraz Wisłą Królewiecką w Kobylej Kępie. Obszar zamieszkiwany przez liczne ptactwo oraz mniejszą zwierzynę. Na Szkarpawę wpłynęliśmy we wsi Osłonka skąd nawigowaliśmy dalej meandrującą rzeką kierując się poprzez Rybinę, Izbiska, Żuławki i Drewnicę do śluzy Gdańska Głowa.

Osłonka – wieś w województwie Pomorskim, powiecie nowodworskim, słynna z położonej na kanale drzewnym stacji pomp, która obok podobnej budowli w Chłodniewie, chroni część obszaru Żuław przed zalaniem.

Stacja Pomp (25.30 km rz. Szkarpawa) – powstała w okresie 1939 – 1944 roku w ramach tworzenia polderu Marzęcino. W 1945 roku zniszczona przez wycofujące się wojska niemieckie, po wojnie odbudowana i wykorzystywana do chwili obecnej.

Stanica wodna (22.72 km rz. Szkarpawa) – pierwsza z napotkanych na Szkarpawie stanic wodnych

Sielskie krajobrazy rzeki Szkarpawy.

 

Rzeka Tuga (inna nazwa Tuja – 15,80 km rz. Szkarpawa) – prawy dopływ Szkarpawy. Rzeka o długości 49,2 km, do lat 70-tych XX wieku żeglowna, obecnie o słabym nurcie i zarastającym korycie.

Rybina (niem. Fischerbabke) – wieś położona w gminie Stegna, powiecie nowodworskim, której początki sięgają XVII wieku, kiedy to osiedlili się na tych terenach osadnicy holenderscy. Obecnie miejscowość słynna z pięknej nowej mariny  oraz trzech mostów: drogowych zwodzonych – „żółtego” i „niebieskiego” na Wiśle Królewieckiej, który jest w „remoncie” już drugi sezon i tylko z nazwy jest zwodzony, oraz kolejowego mostu obrotowego.

„Żółty” drogowy most zwodzony (15.45 km rz. Szkarpawa) – zbudowany w 1934 roku w miejsce mostu drewnianego z 1874 roku. W 1945 roku zniszczony, po czym w II połowie lat 40-tych XX wieku odbudowany. W 1999 roku obiekt przeszedł gruntowny remont . Obiekt czteroprzęsłowy o nośności do 30 ton. Przęsło podnośne  poruszane jest za pomocą silników elektrycznych. W październiku br. ma rozpocząć się trwający do listopada remont mostu.

Marina w Rybinie (15,30 km rz. Szkarpawa) – nasze miejsce odpoczynku oraz „popasu”.

Kolejowy most obrotowy (14,98 km rz. Szkarpawa) – most stalowy, (dwu)trzyprzęsłowy, stanowiący część szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej łączącej Nowy Dwór Gdański i Stegnę, zbudowany w 1905 roku. W obecnej chwili jest to jedyny w Polsce, czynny, obracany ręcznie most kolejowy.

Izbiska (niem. Freienhuben – 4,90 km rz. Szkarpawa) – wieś położona w gminie Stegna, powiecie nowodworskim, której początki sięgają pierwszej połowy XVII wieku. We wschodniej części wsi znajduje się ciekawy XXI-y wielokąt ryglowy, powstały w miejscu najprawdopodobniej dawnej strażnicy wałowej, do której swoim kształtem ma też najprawdopodobniej nawiązywać.

Żuławki – Szwedowo (niem. Fürstenwerder – 3,01 km rz. Szkarpawa) – wieś położona w gminie Stegna, powiecie nowodworskim, której początki sięgają roku 1352 i czasów państwa krzyżackiego, obecnie obok budowli z XVIII i XIX wieku we wsi znajduje się przystań jachtowa.

Drewnica (niem. Schönbaum – 2,85 km rz. Szkarpawa) – wieś położona w gminie Stegna, powiecie nowodworskim, której początki sięgają drugiej połowy XIV wieku. W miejscowości tej znajduje się zbudowany w 2006 roku, trójprzęsłowy most zwodzony, który zastąpił wcześniejszy most pontonowy.

Śluza „Gdańska Głowa” (niem. Danziger Haupt – 0,20 km rz. Szkarpawa) – jednokomorowa śluza o wymiarach 61 x 12,5 m i maksymalnej głębokości śluzowania 3 metrów, wybudowana w 1895 roku, podczas tzw. przekopu Wisły, w miejscu zajmowanym przez XVII posterunek obrony Gdańska.

Etap IV – Na królowej polskich rzek

Po opuszczeniu śluzy „Gdańska Głowa” weszliśmy na wody Wisły na jej 931 kilometrze, kierując się wraz z jej nurtem w stronę położonej na południowo - wschodnim krańcu Wyspy Sobieszewskiej śluzy w Przegalinie (936 km rz. Wisła ).

Etap V – Wodami Martwej Wisły w stronę Centrum Gdańska.

Po opuszczeniu śluzy w Przegalinie, opływając od południa stanowiąca część Gdańska wyspę Sobieszewską skierowaliśmy się w stronę głównego miasta w Gdańsku. Wieczorem około godziny 17:30 zacumowaliśmy na Motławie przy ulicy Wartkiej tuż przed kładką dla pieszych na Wyspę Ołowianka .

Przegalina (w 1945 roku przejściowo Łożyska, niem. Einlage) – dawna osada rolno – rybacka, wchodząca od 1973 roku wraz z całą wyspą w obszar administracyjny Gdańska (Dzielnica Wyspa Sobieszewska). Miejscowość słynna z dwóch śluz: północnej zbudowanej w 1895 roku a nieczynnej od 1992 roku oraz południowej, powstałej w latach 1975 – 1982. W górnym awanporcie starej śluzy znajdowała się kiedyś baza Przedsiębiorstwa Budownictwa Wodnego, gdzie cumowały lodołamacze i inne jednostki pomocnicze. Obecnie ten basen opustoszał. W nieczynnej, zasypanej od strony Wisły zabytkowej śluzie bazują od dłuższego czasu lodołamacze.

Wiślinka (niem. Wesslinken) – wieś położona w powiecie gdańskim, gminie Pruszcz Gdański, "słynna" ze swojej hałdy fosforowo – gipsowej, która obecnie poddawana jest procesowi rekultywacji.

Sobieszewo (dawniej Bąsak, niem. Bohnsack) – do 1973 roku wieś rybacko – letniskowa a obecnie część Gdańska, do której do 10 listopada 2018 roku (jak i do całej wyspy) najkrótszy dostęp od strony centrum możliwy był poprzez most pontonowy a od 10 listopada przez nowo wybudowany most zwodzony im. 100-lecia Odzyskania Niepodległości Polski.

Ujście Wisły Śmiałej – jedno z ramion ujściowych królowej polskich rzek na obszarze Gdańska, powstałe w 1840 roku na skutek przerwania przez spiętrzone zatorem lodowym wody Wisły - Leniwki wydm Mierzei Wiślanej. Ujście oddzielające Wyspę Portową i Wyspę Sobieszewską.

Stocznia Wisła – położona w gdańskiej dzielnicy Krakowiec – Górki Zachodnie stocznia produkcyjno – remontowa, której początki sięgają 1888 roku.

Górki Zachodnie (niem. Westlich Neufähr) – położona na wschodzie wyspy Stogi osada rybacka, od 1914 roku część Gdańska, wchodząca w skład dzielnicy Krakowiec – Górki Zachodnie.

Baza Żeglugi Gdańskiej – baza postojowa i remontowa naszego największego armatora żeglugi białej.

Stocznia Rybacka Spawmet Sp. z o.o. – mała gdańska stocznia specjalizująca się w remontach łodzi i kutrów rybackich oraz innych małych jednostek pływających.

Kanał Kaszubski (niem. Kaiserhafen) – będący odnogą Wisły Martwej, zbudowany w latach 1901 – 1904 kanał o długości ca 2 km, oddzielający wsypę Ostrów i wyspę Przeróbka.

ELWINGA w Gdańsku przy ulicy Wartkiej.

Bibliografia:

• http://elwinga.pl/ 
• https://zulawy.infopl.info 
• http://petla-zulawska.pl 
• http://www.polskaniezwykla.pl 
• wikipedia