U 421 Typ VIIC
|
Stocznia:
|
Danziger Werft
AG Danzig
|
Numer
zamówienia:
|
122
|
Zamówienie:
|
10.04.1941
|
Położenie
stępki:
|
20.01.1942
|
Wodowanie:
|
24.09.1942
|
Wcielenie do
służby:
|
13.01.1943
|
Numer pocztowy:
|
M 49 743
|
Przebieg służby:
|
13.01.1943 –
31.10.1943
|
8 Flotylla
U-bootów, Danzig (szkolenie załogi)
|
01.11.1943 –
31.03.1944
|
9 Flotylla
U-bootów, Brest (okręt bojowy)
|
01.04.1943 –
29.04.1943
|
29 Flotylla
U-bootów, Tulon (okręt bojowy)
|
29.04.1943
|
Zatopiony podczas
nalotu amerykańskich bombowców na port i bazę morską w Tulonie.
|
Dowódcy:
|
13.01.1943 – 29.04.1944
|
LT ~ OL Hans Kolbus
|
Liczba patroli: 2
Zatopione/uszkodzone
statki handlowe: 0/0
Zatopione/uszkodzone
okręty wojenne: 0/0
Zestrzelone/uszkodzone
samoloty: 0/0
Okres służby U 421 przed rozpoczęciem wykonywania
patroli bojowych:
|
14.01. – 05.02.1943
|
Danzig – próby okrętu
w ramach miejscowego oddziału UAG I.
|
06.02. – 10 .02.1943
|
Gotenhafen – próby
broni torpedowej w ramach miejscowego oddziału TEK.
|
10.02. –
11.02.1943
|
Danzig – próby okrętu
w ramach miejscowego oddziału UAK
|
13.02. –
14.02.1943
|
Rønne/Bornholm –
próby hydrofonów w ramach UAG-Schall.
|
15.02. – 17.02.1943
|
Kiel – próby w
ramach miejscowego oddziału UAK.
|
19.02. –
22.02.1943
|
Danzig – pobyt w
stoczni Holm w celu przeprowadzenia naprawy jednego z silników diesla.
|
23.02. –
02.03.1943
|
Hela – szkolenie
załogi w ramach Agru-Front.
|
03.03. –
09.03.1943
|
Hela – szkolenie
taktyczne dla dowódców, oficerów wachtowych oraz radiotelegrafistów. Poza tym
w okresie tym na okręcie szkolono kandydatów na stanowisko głównego
mechanika..
|
05.03.1943
|
Bałtyk – godz.
09:25 kolizja z siecią rybacką, w wyniku której uszkodzeniu uległ peryskop wachtowy.
|
09.03. –
10.03.1943
|
Danzig – pobyt w
stoczni w celu wymiany uszkodzonego peryskopu.
|
11.03. –
18.03.1943
|
Hela – szkolenie
kandydatów na stanowisko głównego mechanika
|
19.03. –
29.03.1943
|
Hela – szkolenie w
morzu w ramach Agru-Front.
|
30.03. –
31.03.1943
|
Gotenhafen –
załadunek prowiantu.
|
01.04. –
13.04.1943
|
Pillau – ćwiczenia
w strzelaniu torpedami w ramach 26 Flotylli U-bootów.
|
14.04. –
17.04.1943
|
Danzig – pobyt w
stoczni Holm w celu usunięcia drobnych uszkodzeń.
|
18.04. – 3 0.04.1943
|
Gotenhafen –
ćwiczenia taktyczne w ramach 27 Flotylli U-bootów.
|
03.05. –
04.05.1943
|
Rønne/Bornholm – druga
próba hydrofonów w ramach UAG-Schall.
|
04.05.1943
|
godzina 22:00
wypłynięcie z Rønne w kierunku bazy w Swinemünde
|
05.05.1943
|
AO 7932 – godz.
03:32 detonacja miny na wysokości części dziobowej okrętu, powodująca
powstanie poważnych uszkodzeń. O godzinie 07:54 okręt dociera do Swinemünde
skąd o 20:32 kieruje się do portu Stettin.
|
06.05. –
18.05.1943
|
Stettin – pobyt w
stoczni Oderwerke w celu usunięcia odniesionych uszkodzeń.
|
19.05. –
23.05.1943
|
Danzig – oczekiwanie
na wolne miejsce przy nadbrzeżu miejscowej stoczni.
|
23.09.1943
|
Pillau –
demagnetyzacja okrętu
|
24.09. –
02.10.1943
|
Swinemünde –
szkolenie i ćwiczenia w obsłudze broni przeciwlotniczej.
|
03.10. –
04.10.1943
|
Sonderburg – próby
hydrofonów zakończone niepowodzeniem ze względu na zbyt głośną pracę silników
elektrycznych.
|
05.10. -
28.10.1943
|
Kiel – pobyt w
stoczni Deutsche Werke w celu przebudowy pomostu pod montaż podwójnych
działek kal. 20 mm.
|
29.10. -
30.10.1943
|
Sonderburg – powtórne
próby hydrofonów.
|
31.10. -
05.11.1943
|
Kiel –
przygotowanie okrętu do wyjścia na pierwszy patrol bojowy.
|
Patrol 1
(06.11.1943 – 08.01.1944)
06.11. U 421 pod
dowództwem Hansa Kolbusa wraz z U 734 oraz U 801 o godzinie 08:00 opuścił bazę
w Kiel, by zgodnie z otrzymanymi rozkazami zwalczać nieprzyjacielską żeglugę na
wodach Północnego Atlantyku. Dodatkowo jednostka Kolbusa w pierwszej części swojego
patrolu miała dostarczyć do bazy Bergen pięć egzemplarzy detektora Wanze. Osiem
godzin później o 16:00 w kwadracie AO 7292 trzy okręty spotkały się z mającym
pełnić rolę ich eskorty trałowcem M 455, którego tuż przed północą w kwadracie
AO 4489 zluzował dozorowiec V 1709. Następnego dnia w celu uzupełnienia zapasów
paliwa i prowiantu o 19:20 zawinięto do Kristiansand, które opuszczono ósmego
listopada o godzinie 06:00 ponownie w towarzystwie U 734 i U 801 oraz w
eskorcie dozorowca V 5304. Po południu o 16:00 w kwadracie AN 3137 od konwoju
odłączył się U 734, który obrał kurs na Atlantyk. Półtorej godziny później o
17:30 pozostałe okręty zawinęły do Stavanger, gdzie spędziły nadchodzącą noc.
Następnego dnia o 07:00 okręt Kolbusa wraz z U 801 opuścił Stavanger obierając
kurs na Bergen, gdzie dotarł o 15:55. W trakcie pobytu w tamtejszej bazie na
brzeg wyładowano pięć egzemplarzy detektora Wanze. Dziesiątego listopada o
godzinie 16:10, w towarzystwie trawlera z.o.p. opuszczono Bergen kierując się w
stronę Marstein. Następnego dnia o 06:14 (kwadrat marynarki AF 7933) U 421
zszedł w zanurzenie kontynuując dalej marsz pod wodą. Cztery dni później 15
listopada rozpoczęto przedzieranie się przez intensywnie patrolowany przez
nieprzyjaciela obszar pomiędzy wyspami Owczymi a Islandią. Dwudziestego
pierwszego listopada (kwadrat marynarki AL 2487) na skutek fatalnych warunków
atmosferycznych, poczwórne działko przeciwlotnicze zostało wyrwane z podstaw i
zmyte za burtę. Trzy dni później 24 listopada o 13:00 na pokładzie U 422 odebrano
pochodzącą z BdU depeszę o następującej treści:
”Petersen i Kolbus
obsadzić kwadraty AK 63 – 69.”.
Drugiego grudnia o
13:24 odebrano kolejną depeszę z dowództwa o następującej treści:
„U 629, U 761, U
672, U 544, U 625, U 421, U 734, U 541, U 269, U 962, U 543, U 92, U 653, U
801, U 667 i U 415 utworzyć grupę Coronel. Z ww. okrętów, w związku z planowaną
operacją przeciwko szybkiemu, zachodniemu konwojowi ma być stworzona do dnia
05.12., godz. 12:00 linia dozoru od kwadratu AL 1982 do AL. 7195.?.
W/w nieprzyjacielskim
zgrupowaniem, był konwój ONS.24, który dzięki odszyfrowanym depeszom Enigmy opłynął
zgrupowanie od północy będąc niewykrytym przez żaden z okrętów. Zanim jednak do
tego doszło, 4 grudnia o godzinie 06:10 obsadzono przypadającą na kwadrat AL
4437 wyznaczoną pozycję, przystępując następnie do jej przemierzania w
poszukiwaniu wroga. Tego samego dnia w godzinach wieczornych o 18:35 dokonano
porównania namiarów na aktualną pozycję okrętu z namiarami otrzymanymi z
bratniego U 734. Cztery dni później 8 grudnia o godzinie 04:24 osiągnięto nową
pozycję w zgrupowaniu, przypadającą na kwadrat AL 1784. Tego samego dnia o
17:55 na pokładzie U 421 odebrano pochodzącą z BdU depeszę z rozkazami o
następującej treści:
„Oczekiwany konwój
prawdopodobnie ominął linię dozoru od północy. Istniejąca do tej pory linia
dozoru zostaje rozwiązana. Dnia 11.12. godz. 00:00 przebywają w nowej linii
dozoru następujące U-booty: jako grupa Coronel 1: U 311, U 761, U 92, U 672, U
544, U 625, U 653, U 421 od AK 2286 do AK 2831; jako Coronel 2: U 734, U 667, U
541, U 962, U 415, U 543, U 653, U 801, U 618, U 107, U 86 od AK 6815 do AK
9569.”.
Głównym celem obu
grup był tym razem wykryty i śledzony przez trzy dni przez samoloty dalekiego
zwiadu lotniczego konwój ON.214, którego jednak ze względu na fatalne warunki
pogodowe nie udało się żadnemu okrętowi odnaleźć. Czternastego grudnia o
godzinie 16:59 na okręcie Kolbusa odebrano kolejną depeszę z BdU o następującej
treści:
„U 311, U 629, U
761, U 92, U 672, U 544, U 625, U 653 i U 421 utworzyć grupę Coronel II, dnia
15.12. przebywać o godz. 19:00 w linii wyczekiwania AK 3783 do 6287.?.
Dwa dni później 16
grudnia o godzinie 01:40 osiągnięto nakazaną pozycję w linii wyczekiwania I
(kwadrat marynarki AK 6258) a następnego dnia o 04:00 w linii wyczekiwania II
(kwadrat marynarki AK 6475). Tego samego dnia o 21:41 otrzymano też następną
depeszę z dowództwa o następującej treści:
„Dotychczasowe
grupy Coronel 1 i 2 rozwiązane. U 364, U 972, U 981, U 744, U 741 i U 471
utworzą grupę Sylt, linia wyczekiwania 19.12 od AK 3417 do AK 3733; U 960, U
392, U 284, U 976, U 311 i U 629 utworzą grupę Amrum, lina wyczekiwania od AK
2923 do AK 6285; U 92, U 672, U 544, U 625, U 653 i U 421 utworzą grupę Föhr
linia wyczekiwania od AK 9219 do AK 9598, linia dozoru BD 3219 do BD 3599.”.
22 grudnia ze względu
na brak kontaktu z wrogiem o godzinie 11:57 na wszystkich okrętach w/w grup
odebrano nowe rozkazy, które miały następującą treść:
„Okręty grup Sylt,
Amrum i Föhr utworzyć grupę Rügen 1 – 6; Rügen 6 = U 625, U 421, U 653.
Obsadzić linię dozoru od BE 2127 do 2247. Wykorzystywać nadarzające się szanse
do ataku ponieważ wobec mniejszej liczby U-Bootów będzie możliwe tylko krótkie
przebywanie w strefie działań.”.
Następnego dnia na
przebywającym w zanurzeniu w kwadracie BE 1368 okręcie Kolbusa o 14:18 uzyskano
kontakt akustyczny z dwoma jednostkami nawodnymi, którymi po wynurzeniu na
peryskopową i identyfikacji przez peryskop okazały się być korweta oraz
frachtowiec, które następnie bez powodzenia próbowano zaatakować (winne temu
było silnie wzburzone morze). Wieczorem o 21:50 Hans Kolbus zarządził
wynurzenie oraz kontynuowanie dalszego marszu w stronę wyznaczonej pozycji na powierzchni.
Dwudziestego czwartego grudnia o godzinie 01:20 w kwadracie BE 2158 odparto
trzy próby ataku w wykonaniu nieprzyjacielskiego dwusilnikowego samolotu. Tego
samego dnia o 14:30 osiągnięto wyznaczoną pozycję w zgrupowaniu, przystępując
następnie do jej przemierzania w poszukiwaniu wroga. Dwa dni później 26 grudnia,
w związku z kończącymi się zapasami paliwa, przebywający aktualnie w kwadracie
BE 1399 U 421 rozpoczął marsz powrotny w kierunku bazy w Breście. Dwudziestego
ósmego grudnia o 17:12 na okręcie Kolbusa odebrano pochodzącą z BdU depeszę z
rozkazami o następującej treści:
„Kolbus, Baberg,
Lange i Wilberg z maksymalną prędkością kierować się do BE 6938. Okręty utworzą
grupę Hela. Od godziny 15:00 nasze niszczyciele i torpedowce prowadzą walkę w
BE 6938. T 27 niezdolny do manewrów w 6938. 6 naszych torpedowców przemieszcza
się w kierunku wschodnim. 4 nasze niszczyciele prowadzą walkę z krążownikami.
Nasz zwiad lotniczy o 09:35 dostrzegł ponton w BE 6921. Na w/w pozycji
poszukiwać irlandzkiego frachtowca. Następnie oba kwadraty przeszukać w
poszukiwaniu rozbitków.”.
W/w własne jednostki
nawodne, które tworzyły: 8 Flotyllę Niszczycieli (Z 27, Z 23, Z 24, Z 32, Z 37,
ZH 1) oraz 4 Flotyllę Torpedowców (T 22, T 23, T 24, T 25, T 26 i T 27) dnia 26
grudnia opuściły ujście Żyrondy, by w ramach operacji Trave zapewnić osłonę
powracającemu z Dalekiego Wschodu łamaczowi blokady ALSTERUFER. Dwudziestego
siódmego grudnia łamacz blokady został wykryty przez łódź latającą Sunderland,
co z kolei spowodowało, że alianckie dowództwo do jego przechwycenia wyznaczyło
siły składające się z: krążowników HMS ENTERPRISE, HMS GLASGOW, HMS GAMBIA i
HMS PENELOPE, stawiacza min HMS ARIADNE oraz dużych francuskich niszczycieli
FFL La FANTASQUE i FFL LE MALIN. O 16:15 tego samego dnia ALSTERUFER został
zaatakowany rakietami przez bombowiec B-24 Liberator z 311 czeskiego Sqn RAF, w
wyniku czego stanął w płomieniach. Prawie dwie godziny później o 18:00 w
rejonie ataku pojawił się kolejny bombowiec – tym razem Halifax, który
zameldował o tonącej, opuszczanej przez załogę jednostce. Dwudziestego ósmego
grudnia wracający do bazy po bezskutecznej próbie zapewnia ochrony łamaczowi
blokady zespół okrętów niemieckich został wykryty przez amerykański bombowiec
B-24 Liberator z dywizjonu VB-105 US Navy. Wkrótce potem niemieckie jednostki
zostały zaatakowane przez 15 Liberatorów z w/w dywizjonu, co skutecznie
spowolniło ich marsz oraz umożliwiło ich przechwycenie w godzinach
popołudniowych przez dwa brytyjskie krążowniki HMS Glasgow i HMS Enterprise. W
walce artyleryjskiej jaka się następnie wywiązała na dno poszły niszczyciel Z
27 oraz torpedowce T 25 i T 26, pozostałym jednostkom udało się dopłynąć do ujścia
Żyrondy i St. Jean de Luz. Trzydziestego grudnia o 05:20 (kwadrat marynarki BE
6592) U 421 nawiązał kontakt wzrokowy z nieprzyjacielskim niszczycielem, w stronę
którego następnie się skierował z zamiarem jego zaatakowania. Osiem minut
później w kierunku wrogiej jednostki odpalono torpedę akustyczną T-V, po czym
wykonano alarmowe zanurzenie, w trakcie którego trwania zarejestrowano odgłosy łamania i pękania. O
06:50 (kwadrat marynarki BE 6595) dostrzeżono drugi niszczyciel, który tym
razem wymanewrowano rezygnując z zamiaru wykonania ataku. Wieczorem tego samego
dnia o 23:50 dotarto do wymienionego w rozkazach kwadratu, rozpoczynając następnie
poszukiwania rozbitków. Następnego dnia o 07:05 z pomostu U 421 dostrzeżono dwa
hiszpańskie niszczyciele, które tak jak i okręt Kolbusa prowadziły poszukiwania
rozbitków z zatopionych jednostek. Pierwszego stycznia o godzinie 17:07 na
wyznaczonych do poszukiwań okrętach odebrano pochodzące z dowództwa polecenie
ich zakończenia, ze względu na nikłe szanse odnalezienia kogokolwiek żywego (do
tego momentu brytyjskie jednostki uratowały 64 osoby, irlandzki statek: 168,
hiszpańskie niszczyciele 6 a 55 dwa U-booty – U 505 i U 618). Szesnaście minut
po północy 3 stycznia (kwadrat marynarki BF 4735) okręt Kolbusa odparł dwa ataki
w wykonaniu dwusilnikowego samolotu, który za drugim podejściem zdołał zrzucić serię
czterech niecelnych bomb głębinowych oraz ostrzelać pokład i pomost z broni
pokładowej. Ósmego stycznia o godzinie 06:30 U 421 spotkał się w kwadracie BF
5224 z dozorowcami, w eskorcie których o 09:45 dotarł do Brestu, kończąc
trwający ponad dziewięć tygodni patrol (64 dni). W trakcie jego trwania okręt
Kolbusa przepłynął 4.670 mil morskich na i 1.124 mile morskie pod powierzchnią.
Patrol 2
(19.02.1944 – 01.04.1944)
19.02. U 421 pod
dowództwem Hansa Kolbusa wraz U 214 o godzinie 16:35 opuścił Brest, by zgodnie
z otrzymanymi rozkazami podjąć się próby przedarcia się przez cieśninę
Gibraltarską na wody Morza Śródziemnego w celu wzmocnienia działającej tam 29
Flotylli U-bootów. Następnego dnia pomiędzy godziną 05:49 a 07:55 w kwadracie
BF 5544 przeprowadzono zakończone pomyślnie próbne zanurzenie, po czym obrano
kurs na Gibraltar, rozpoczynając o 08:30 podwodny marsz przez Biskaje.
Dwudziestego pierwszego lutego w celu zmylenia wrogich radarów na polecenie
dowódcy w kwadracie BF 5480 ustawiono na wodzie „pole” złożone z boi radarowych
Thetis. Trzy dni później 24 lutego o godzinie 02:00 w kwadracie BF 4446 powtórzono
ostatni manewr stawiając na wodzie ostatnie dziewięć Thetisów. Dwudziestego
dziewiątego lutego w trakcie trymowania okrętu, o godzinie 20:00 zauważono jego
lekkie przegłębienie na dziób, które doprowadziło do wykrycia nieszczelności w
wyrzutni nr II, którą niezwłocznie usunięto. Drugiego marca o 03:09 (kwadrat
marynarki CG 5586) z pomostu idącego na powierzchni U 421 na kursie 330˚
dostrzeżono snop reflektora wrogiego samolotu, w kierunku którego Hans Kolbus
nakazał otworzyć ogień z zaporowy z podwójnych działek kal. 20 mm. Wroga
maszyna pomimo trafiających w jej kadłub pocisków zdołała jednak wykonać atak
zrzucając trzy na szczęście nieskuteczne bomby, po czym odleciała w kierunku
bazy. Poszukiwania przyczyny nie wykrycia przez detektor Naxos zbliżającego się
samolotu doprowadziły do odkrycia, że kabel łączący antenę z odbiornikiem uległ
przerwaniu. Następnego dnia o godzinie 06:02 (kwadrat marynarki CG 5915)
przebywający w pobliżu zatoki Setubal (Portugalia) U 421 został posadzony na
znajdującym się w tym miejscu na głębokości 94 metrów dnie. Zgodnie z powziętym
wcześniej zamiarem Hans Kolbus przebywał w tym rejonie jeszcze przez kilka dni
oczekując na nadejście odpowiedniej fazy księżyca, która zwiększyłaby jego
szanse na skuteczne przedarcie się na Morze Śródziemne. Czternastego marca o
godzinie 23:04 (kwadrat marynarki CG 8318) zbliżający się powoli do Gibraltaru,
idący od prawie dwóch godzin na powierzchni okręt Kolbusa został zmuszony do
alarmowego zanurzenia przez nadpływający, mający zapalone czerwone światła
okręt dozorowy. Następnego dnia o 20:57 (kwadrat marynarki CG 8357) ponownie
rozpoczęto marsz na powierzchni, w trakcie którego o 22:50 skutecznie wymanewrowano
kolejny dozorowiec. Szesnastego marca o 22:59 (kwadrat marynarki CG 9164) Hans
Kolbus zarządził zanurzenie, rozpoczynając następnie skryte podejście w stronę
Gibraltaru. Dwa dni później 18 marca o godzinie 03:33 (kwadrat marynarki CG
9519) U 421 zostaje posadzony na znajdującym się w tym miejscu na głębokości
110 metrów dnie, gdzie przebywa do 21:25. Po wynurzeniu przez ponad dwie
godziny (do 23:48) okręt Kolbusa idzie na powierzchni ładując akumulatory oraz
wentylując wnętrze. Następnego dnia o 18:06 (kwadrat marynarki CG 9593) po
stronie sterburty od dziobu w wodzie detonowały dwie bomby głębinowe, które na
szczęście nie spowodowały żadnych szkód. O 19:43 idący cały czas w zanurzeniu U
421 notuje dwie, na szczęście niegroźne kolizje z dnem. O 21:25 w celu ustalenia
aktualnej pozycji okrętu przeprowadzono obserwację okolicy przez peryskop, dostrzegając
na kursie 82˚ światła położonego nad cieśniną Gibraltarską marokańskiego miasta
Tarifa. O 08:00 dwudziestego marca nie wykryty przez wroga U 421 wpływa na wody
Morza Śródziemnego. Tego samego dnia o 22:51 (kwadrat marynarki CG 9653), po
trwającym 47 godzin marszu w zanurzeniu okręt Kolbusa wychodzi na powierzchnię,
rozpoczynając natychmiast ładowanie baterii akumulatorów oraz wentylowanie
wnętrza. Dziesięć dni później 30 marca na pokładzie U 421 odebrano skierowaną
bezpośrednio do niego depeszę z FdU z rozkazami o następującej treści:
„Kolbus rozpocząć
marsz powrotny do Tulonu.”.
Pierwszego kwietnia o
godzinie 10:10 U 421 wpływa do Tulonu kończąc trwający sześć tygodni patrol (42
dni), w trakcie którego przepłynął on 1.113 mil morskich na i 1.045 mil
morskich pod powierzchnią.
29.04.1944 przebywający w Tulonie U 421, w trakcie
dziennego nalotu w wykonaniu 480 amerykańskich samolotów z 15 Floty USAAF o godzinie
11:31 zostaje trafiony serią bomb w część dziobową, w wyniku czego idzie na dno
na szczęście bez strat w załodze (w momencie ataku cała załoga przebywała w
odległym o 150 metrów bunkrze, gdzie udała się o 11:00 zaraz po ogłoszeniu
alarmu). Dwudziestego szóstego czerwca okręt Kolbusa zostaje podniesiony
z dna a następnie umieszczony w suchym doku Miessiessy No 2, gdzie po uprzedniej
ocenie rozmiaru uszkodzeń zostaje uznany za nie nadający się do naprawy i wycofany
ze służby.
19.08.1944 Znajdujący się na terenie bazy w
Tulonie wrak ex U 421 stał się zdobyczą alianckich wojsk.
W 1946 roku na mocy alianckich porozumień
kadłub byłego okrętu Kolbusa zostaje przyznany Francji, która jeszcze w tym
samym roku sprzedaje go na złom.
* *
*
Bibliografia
|
http://uboat.net
|
http://www.ubootwaffe.net
|
http://uboatarchive.net/
|
http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/chronik.htm
|
http://www.u-boot-archiv.de/
|
http://www.u-historia.com/
|
Blair
Clay - Hitlera Wojna U-bootów tom I i II
|
Busch
Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die U-boot-Kommandanten tom 1
|
Busch
Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Der U-Boot-Bau auf Deutschen
Werften von 1935 bis 1945 tom 2
|
Busch
Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Erfolge von
September 1939 bis Mai 1945 tom 3
|
Busch
Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Verluste von
September 1939 bis Mai 1945 tom 4
|
Busch
Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die Ritterkreuzträger der
U-Boot-Waffe von 1939 bis Mai 1945 tom 5
|
Ritschel
Herbert - Kurzfassung Kriegstagebücher Deutscher U-boote 1939 - 1945 Band 8
KTB U 375 - U 435
|
Rohwer
Jürgen: Axis Submarine Successes 1939 – 1945
|
Trojca
Waldemar - U-bootwaffe 1939-1945 cz. 1, 2, 3
|
Wynn
Kenneth U-Boot-Operationen im Zweiten Weltkrieg Einsatzgeschichte U1-U510 tom
1
|
* *
*
Poniżej wrak U 421 w suchym doku w Tulonie (źródło: http://uboat.net).