|
U
490 Typ XIV
|
|
Stocznia:
|
Deutsche Werke AG, Kiel-Gaarden
|
|
Nr stoczniowy:
|
559
|
|
Zamówienie:
|
17.07.1941
|
|
Położenie
stępki:
|
21.02.1942
|
|
Wodowanie:
|
24.12.1942
|
|
Wcielenie do
służby:
|
27.03.1943
|
|
Nr pocztowy:
|
M 51 045
|
|
Przebieg
służby:
|
|
27.03.1943 - 31.03.1944
|
4 Flotylla U-bootów, Stettin (szkolenie załogi)
|
|
01.04. - 12.06.1944
|
12 Flotylla U-bootów, Bordeaux (bojowy okręt zaopatrzeniowy)
|
|
12.06.1944
|
Zatopiony przez własną załogę.
|
|
Dowódcy:
|
|
27.03.1943 - 12.06.1944
|
OL Wilhelm Gerlach
|
|
Odbyte patrole:
|
1
|
|
Zatopione/uszkodzone
statki handlowe:
|
0/0
|
|
Zatopione/uszkodzone
okręty wojenne:
|
0/0
|
|
Zestrzelone /
uszkodzone samoloty:
|
0/0
|
|
Okres służby U
490 przed rozpoczęcie służby frontowej:
|
|
28.03. – 29.03.1943
|
Kiel – indywidualne szkolenie załogi.
|
|
30.03. – 14.04.1943
|
Kiel – próby morskie okrętu w ramach miejscowego oddziału UAK.
|
|
15.04. – 19.04.1943
|
Swinemünde – szkolenie w obsłudze broni przeciwlotniczej w ramach
miejscowej Szkoły Obrony Przeciwlotniczej.
|
|
20.04. – 26.04.1943
|
Danzig – próby maszyn i urządzeń pomocniczych w ramach miejscowego
oddziału UAG.
|
|
27.04. – 07.05.1943
|
Hela – szkolenie w morzu w ramach miejscowego oddziału Agru-Front.
|
|
07.05.1943
|
Hela – podczas postoju w bazie (większość załogi przebywała na
brzegu), w trakcie ładowania baterii akumulatorów na skutek błędu
popełnionego przez pełniącego obowiązki dowódcy wachty, zastępcy głównego
mechanika Lt.(Ing) Reinmöllera, który nakazał zamknąć wentylację dziobowej
baterii akumulatorów o godzinie 22:00 doszło do eksplozji wydzielających się
podczas ładowania akumulatorów oparów gazu, która uszkodziła cały przedział
baterii oraz znajdujące się w nim akumulatory.
|
|
09.05. – 22.06.1943
|
Kiel – pobyt w stoczni Deutsche Werke w celu naprawy odniesionych
uszkodzeń.
|
|
23.06. – 24.06.1943
|
Kiel – demagnetyzacja okrętu i próbne rejsy.
|
|
25.06. – 26.06.1943
|
Ronne/Bornholm – próby hydrofonów w ramach miejscowego oddziału
UAG-Schall.
|
|
27.06. – 14.07.1943
|
Hela – c. d. szkolenia w morzu w ramach miejscowego oddziału
Agru-Front.
|
|
15.07. – 19.07.1943
|
Pillau – indywidualne szkolenie obejmujące swoim zakresem m.in. ataki
jednostek nawodnych z wykorzystaniem bomb głębinowych.
|
|
20.07. – 15.07.1943
|
Gotenhafen – ćwiczenia taktyczne w ramach 27 Flotylli U-bootów.
|
|
23.07.1943
|
AO 8546 – ćwiczenia w zaopatrywaniu w morzu z udziałem U 850 i U 974,
przerywane symulowanymi atakami wrogiego samolotu, którego za każdym razem
odgrywał wodnosamolot Ardo Ar 196. W ramach jednego z „ataków” mającego
miejsce w kwadracie AO 8449 o godzinie 16:30 przeprowadzono alarmowe
zanurzenie, pozostając następnie pod wodą do 16:55. Wkrótce potem doszło do
wypadku, który według zapisu w KTB miał następujący przebieg:
„Właz na pomost gotowy do otwarcia, wyrównanie ciśnienia, okręt
wynurzony. (…), właz na pomost otwarty. Ciśnienie? ciśnienie wyrównane. Właz
na pomost otwarty. Dziób i rufa lezą równo na powierzchni. Oficer wachtowy na
pomost. Gwałtownie zwiększenie kontu nachylenia, okręt tonie rufą. Oficer
wachtowy zrzucony z drabinki przez strumień wody dostającej się do wnętrza
przez otwarty właz na pomost. Dowódca wspiął się po drabince i zamknął właz,
nakazując wkrótce potem szasować balast. Okręt szybko opada, z przegłębieniem
30 stopni na rufę. Na 20 metrach odmówiły posłuszeństwa telegraf maszynowy,
silniki sterów głębokości i kierunku. Częściowa utrata oświetlenia. Zgodnie z
odczytem głębokościomierza w centrali okręt osiadł na miękkim gliniastym
podłożu z przegłębieniem 30 stopni na rufę.”.
Sytuacja w jakiej znalazł się okręt była niebezpieczna zarówno dla
niego jak i jego załogi a to ze względu na fakt, że do przedziału silników
diesla dostało się ca. 35 m3 wody morskiej. Główny mechanik chcąc opanować
sytuację nakazał zamknąć w części rufowej wszystkie grodzie. Po pierwszym
szoku spowodowanym tym wypadkiem przystąpiono do działania, w pierwszej
kolejności główny mechanik nakazał wypompować znajdującą się w przedziale
silników diesla wodę. Tą samą czynność następnie próbowano wykonać w przedziale
silników elektrycznych ale z powodu różnicy wysokości zakończyła się ona
niepowodzeniem. Po wypompowaniu 35 - 40 ton wody, Gerlach zarządził
szasowanie zbiorników balastowych nr 3 i 4, pomimo jednak którego okręt wciąż
tkwił na dnie. Dopiero po wyszasowaniu o 17:45 zbiorników od 1 do 4 U 490
oderwał się od dna rozpoczynając szybką wędrówkę na powierzchnię. Po
wynurzeniu mający uszkodzone silniki elektryczne, zacięte stery głębokości
oraz niesprawne nadajniki okręt o 18:00 rozpoczął powolny marsz w stronę bazy
w Gotenhafen. O 21:05 do uszkodzonego U 490 zbliżył się U 845, z którego to
nadajnika Wilhelm Gerlach nadał do dowództwa depesze o następującej treści:
„U 490 wynurzył się po poważnym wypadku podczas zanurzania,
silniki elektryczne, radia niesprawne, manewrowanie ograniczone, niezdolny do
zanurzenia, kieruję się do Gotenhafen – U 490 Gerlach. U 845 pozostaje w
pobliżu”.
|
|
26.07. – 28.07.1943
|
Danzig – pobyt w stoczni Danziger Werft w celu montażu nowej
przetwornicy.
|
|
29.07. – 10.02.1944
|
Kiel – remont okrętu w stoczni Deutsche Werke, w trakcie którego
dokonano przebudowy bryły pomostu do wersji IV.
|
|
14.02. – 19.02.1944
|
Swinemünde – szkolenie w obsłudze broni przeciwlotniczej w ramach
miejscowej Szkoły Obrony Przeciwlotniczej.
|
|
20.02.1944
|
Danzig – eksperymentalne próby przekazywania pod wodą paliwa realizowane
wraz ze szkolnym okrętem UD 4.
|
|
21.02. – 23.02.1944
|
Danzig – próby sprawności chrap w ramach miejscowego oddziału UAK.
|
|
24.02. – 28.02.1944
|
Hela – c. d. szkolenia w morzu w ramach miejscowego oddziału
Agru-Front.
|
|
02.03. – 10.03.1944
|
Memel – wprowadzenie do ćwiczeń z zakresu taktyki.
|
|
08.03.1944
|
ćwiczenia w zaopatrywaniu jednostek w morzu z udziałem U 370 i U
1165.
|
|
09.03.1944
|
ćwiczenia w zaopatrywaniu jednostek w morzu z udziałem U 397.
|
|
11.03. – 21.03.1944
|
Gotenhafen – ćwiczenia taktyczne w ramach 25 Flotylli U-bootów.
|
|
13.03.1944
|
ćwiczenia w zaopatrywaniu jednostek w morzu z udziałem U 1000.
|
|
15.03.1944
|
nocne ćwiczenia w zaopatrywaniu jednostek w morzu z udziałem U 999.
|
|
17.03.1944
|
ćwiczenia w zaopatrywaniu jednostek w morzu z udziałem U 243.
|
|
18.03.1944
|
nocne ćwiczenia w zaopatrywaniu jednostek w morzu z udziałem U 293.
|
|
19.03.1944
|
nocne ćwiczenia w zaopatrywaniu jednostek w morzu z udziałem U 804.
|
|
24.03. – 25.03.1944
|
Sonderburg – próby hydrofonów.
|
|
26.03. – 24.04.1944
|
Kiel – przegląd okrętu oraz prace konserwacyjne realizowany przez
stocznię Deutsche Werke.
|
|
25.04. – 29.04.1944
|
Kiel – szkolenie w obsłudze broni przeciwlotniczej.
|
|
29.04. – 01.05.1944
|
Kiel-Wik – przygotowanie okrętu do wyjścia na pierwszy rejs zaopatrzeniowy.
|
|
02.05.1944
|
w związku z wykrytym wyciekiem paliwa po stronie sterburty pomiędzy
13:00 a 21:00 okręt przebywa w doku.
|
|
29.04. – 03.05.1944
|
Kiel – kurs doszkalający dla kadry oficerskiej.
|
|
03.05.1944
|
Kiel – odciążenie okrętu.
|
|
|
|
|
Patrol 1 (04.05.1944 - 12.06.1944)
04.05. U 490 pod dowództwem Wilhelma Gerlacha wraz z U 675 (Sammler) o
godzinie 08:00 opuścił bazę w Kiel, by zgodnie z otrzymanym rozkazem przedostać
się na Ocean Atlantycki a następnie w kwadracie „CD” zaopatrywać w paliwo, torpedy oraz prowiant operujące na wodach
Oceanu Indyjskiego U-booty. O 11:00, na rucie 01 obie jednostki spotkały się z
trałowcem M 515, w eskorcie którego rozpoczęły marsz w stronę Dużego Bełtu.
Prawie pięć godzin później o 14:45, po wejściu na rutę 15 trałowiec zawrócił do
bazy podczas gdy oba U-booty już samotnie kontynuowały dalej marsz, kierując
się do bazy w Kristiansand, gdzie następnie uzupełnić miały swoje zapasy. Na
miejsce przybyto 6 maja (godzina 09:20), które po uprzednim uzupełnieniu zapasów opuszczono prawdopodobnie
jeszcze tego samego dnia. Na wysokości Wysp Owczych okręt Gerlacha zmienił swój
kurs na zachodni, rozpoczynając marsz na chrapach. Osiemnastego maja,
znajdujący się północny – zachód od Wysp Owczych, wciąż nie wykryty przez wroga
U 490 rozpoczął marsz w kierunku południowo – zachodnim, przemierzając obszar tzw. „ogrodu różnego”.
Także i tym razem okręt nie został wykryty przez wroga, notując zaledwie
pojedynczy kontakt zamontowanym na topie chrap detektorem. Dwudziestego
czwartego maja (pozycja 60˚˚ 00N, 20˚ 00W) U 490 nadał do
dowództwa meldunek pogodowy, który jednak nie został przez niego odebrany.
Chcąc zachować ciszę radiową Wilhelm Gerlach zaniechał nadawania kolejnych
meldunków, kontynuując swoim okrętem dalszy marsz w zanurzeniu w stronę
nakazanej pozycji (o ile na to pozwalały warunki płynięto na chrapach, starając
się odbierać wiadomości radiowe – co jednak było mocno utrudnione). Szóstego
czerwca na okręcie odebrano wiadomość o alianckiej inwazji na atlantyckim
wybrzeżu Francji. Cztery dni później 10 czerwca podczas marszu na chrapach w
pobliżu okrętu znienacka nastąpiła detonacja, która na szczęście nie
spowodowała żadnych szkód. Około 05:00 Wilhelm Gerlach nadał do BdU meldunek
pozycyjny wraz z informacją o pojedynczej detonacji bomby zrzuconej przez
nieprzyjacielski samolot pokładowy. Na nieszczęście dla niego i jego okrętu
transmisja ta została namierzona przez odbiornik Huff-Duff, przebywającej w
pobliżu amerykańskiej Grupy Wsparcia TF 22.5 z lotniskowcem eskortowym USS
Croatan[1] w składzie. Dowódca w/w grupy (składającej się oprócz w/w
lotniskowca z sześciu niszczycieli eskortowych: USS Barber, USS Swasey, USS
Snowden, USS Frost, USS Huse, USS Inch) John P.W. Vest, nakazał wyznaczyć nowy
kurs dla zespołu, mający doprowadzić do przechwycenia namierzonego celu. Sześć
godzin później jeden z w/w niszczycieli – USS Frost [2] jako pierwszy z
polujących okrętów uzyskał kontakt sonarowy z idącym w zanurzeniu okrętem
Gerlacha. Przebywający na pokładzie w/w niszczyciela dowódca osłony lotniskowca
Frank D. Giambattista, rozkazał dowódcy okrętu zaatakowanie U-boota pociskami
jeża oraz bombami głębinowymi. Chwilę później U 490 stał się celem ataku kolejnego
niszczyciela, tym razem USS Huse [3]. Zrzucone przez obie jednostki
bomby detonowały w odległości 500 – 800 metrów od burt U 490. Zaskoczony
atakiem Wilhelm Gerlach (zaskoczenie wynikało z wcześniejszego braku kontaktu
akustycznego ze zbliżającym się wrogiem), rozkazał zejść głębokość 240 metrów [4],
aby tam następnie przeczekać atak. W międzyczasie do dwóch niszczycieli
dołączył trzeci USS Inch [5]. Okręty te przez piętnaście godzin tropiły
U 490, który w międzyczasie zszedł na głębokość 300 metrów, przeprowadzając aż dwadzieścia
pięć ataków bombami głębinowymi (łącznie zrzucono 189 bomb) oraz pociskami
jeża. Detonacje bomb nie wyrządziły szkód na głęboko zanurzonym okręcie
natomiast mocno nastraszyły niedoświadczoną część załogi okrętu (w trakcie tych
ataków na polecenie dowódcy lekarz okrętowy Dr. Stubbendorf zabił 24 świnki
gwinejskie zabrane przez niego na pokład okrętu w celu przeprowadzenia badań
medycznych – polecenie to wynikało z obawy dowódcy U 490, że wystraszone świnki
swoim piskiem mogą zdradzać pozycję okrętu). Frank D. Giambattista chcąc
zachęcić trudnego przeciwnika do wynurzenia lub przynajmniej do wyjścia na
mniejszą głębokość, rozkazał niszczycielom USS Inch i USS Frost zamarkować
przerwanie ataku i oddalić się na północ. Trzeci niszczyciel USS Snowden [6],
który w międzyczasie zluzował USS Huse odpłynął na południe. Pułapka zadziałała
i trzydzieści minut po północy 12 czerwca (kwadrat marynarki CD 2315) U 490 pojawił
się na powierzchni. Zaraz potem jednak został oświetlony flarami i ostrzelany
przez niszczyciele. Wilhelm Gerlach widząc, że to koniec jego okrętu wysłał
otwartym tekstem po angielsku sygnał "S.O.S., zabierzcie moją
załogę", po czym wydał rozkaz opuszczenia i zatopienia okrętu. Mimo
odebrania sygnału z U 490, niszczyciele nie przerwały ognia dopóki U-boot nie
zatonął. Cała załoga okrętu łącznie z Wilhelmem Gerlachem została wyłowiona z
wody przez niszczyciele [7].
|
Przypisy:
|
|
[1] Grupa lotniskowca USS Croatan wypłynęła 03.06. z bazy w
Norfolk, w celu przechwycenia U 490.
|
|
[2] CO John H. McWhorter
|
|
[3] CO James H. Batcheller Jr.
|
|
[4] U-490 posiadał wzmocnioną konstrukcję kadłuba sztywnego.
|
|
[5] CO Dawid A. Tufts
|
|
[6] CO A. Jackson Jr.
|
|
[7] Według raportu oficera, który przesłuchiwał jeńców, ci w
zamian za nie wydawanie Brytyjczykom podpisali zobowiązanie, że odpowiedzą na
każde pytanie "w granicach zakreślonych przez honor". Wśród
odpowiedzi, były m.in. informacje o próbach z podwodnym tankowaniem U-bootów
jakie były przeprowadzona na Bałtyku, podczas szkolenia załogi.
|
* * *
|
Członkowie
załogi U-490 wzięci do niewoli 12.06.1944 (W kolejności alfabetycznej):
|
|
Nazwisko,
Imię
|
Ranga
|
Rok
urodzenia
|
|
Barghahn Friedrich
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Barysch Karl
|
(OMasch)
|
---
|
|
Bielert Karl-Heinz
|
(MaschMt)
|
---
|
|
Breininger Hans
|
(MaschMt)
|
---
|
|
Bunzel Kurt
|
(OStrm)
|
---
|
|
Büscher Arnold
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Casper Gerhard
|
(OStrm)
|
---
|
|
Cassel Magnus
|
(OMaschMt)
|
---
|
|
Cornelsen Siegfried
|
(Storekeeper)
|
---
|
|
Doemagen Wilhelm
|
(FkOGfr)
|
---
|
|
Drost Helmut
|
(MaschGfr)
|
---
|
|
Enskat ?
|
(OMasch)
|
---
|
|
Gehrke Erich
|
(MaschMt)
|
---
|
|
Gerlach Wilhelm
|
(OLt.z.S)
|
---
|
|
Himmer Artur
|
(OFkMt)
|
---
|
|
Hoffmann Karl
|
(OBtsMt)
|
---
|
|
Hohenems Oskar
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Holderbaum Gunther
|
(Mtr)
|
---
|
|
Hugo Carl-Heinz
|
(MaschMt)
|
---
|
|
Klasen Herbert
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Kreiser Oskar
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Kümmet Christian
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Lehmann Gunther
|
(Storekeeper)
|
---
|
|
Lindemann ?
|
(FkOGfr)
|
---
|
|
Magnitz Walter
|
(BtsMt)
|
---
|
|
Maschke Erwin
|
(OMasch)
|
---
|
|
Paga Heinz
|
(MaschGfr)
|
---
|
|
Paschek Alfred
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Paul Alwin
|
(OBtsm)
|
---
|
|
Pelka Reinhold
|
(OMaschMt)
|
---
|
|
Quinten Albert
|
(MaschMt)
|
---
|
|
Reckschwardt Wolfgang
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Reichstetter Ewald
|
(Lt.z.S, II WO)
|
---
|
|
Reinke Heinz
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Reinmöller Artur
|
(Lt.ing)
|
---
|
|
Rotter-Woletz Ewald
|
(OLt.L1.ing)
|
---
|
|
Ruhnow Artur
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Runge Franz
|
(FkMt)
|
---
|
|
Schmitz Heinz
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Schopf Ludwig
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Schottstedt Fritz
|
(MaschGfr)
|
---
|
|
Schüch Hans
|
(MechGfr)
|
---
|
|
Schulze Karl
|
(OLt.z.S, I WO)
|
---
|
|
Schüschke Richard
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Skrabal Heinz
|
(MaschMt)
|
---
|
|
Spendel Alfons
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Steuer Franz
|
(OBtsMt)
|
---
|
|
Stubbendorff Herbert
|
(Dr)
|
---
|
|
Terwort Bernhard
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Tessmer Hermann
|
(MtrGfr)
|
---
|
|
Trippacher Josef
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Tropper Otmar
|
(SanOGfr)
|
---
|
|
Unger Walter
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Volle Helmut
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Voss Herbert
|
(MaschOGfr)
|
---
|
|
Vukowitsch Franz
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Weiss Herbert
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Wingert Heinrich
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Wischnewski Walter
|
(MtrOGfr)
|
---
|
|
Witt Alexander
|
(MtrOGfr)
|
---
|
*
* *
|
Bibliografia:
|
|
http://uboat.net
|
|
http://www.ubootwaffe.net
|
|
http://uboatarchive.net/
|
|
http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/chronik.htm
|
|
http://www.u-boot-archiv.de/
|
|
http://www.u-historia.com/
|
|
Blair Clay - Hitlera Wojna U-bootów
tom I i II
|
|
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der
U-Boot-Krieg: Die U-boot-Kommandanten tom 1
|
|
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der
U-Boot-Krieg: Der U-Boot-Bau auf Deutschen Werften von 1935 bis 1945 tom 2
|
|
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der
U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Erfolge von September 1939 bis Mai 1945 tom 3
|
|
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der
U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Verluste von September 1939 bis Mai 1945 tom 4
|
|
Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der
U-Boot-Krieg: Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von 1939 bis Mai 1945
tom 5
|
|
Ritschel Herbert - Kurzfassung
Kriegstagebücher Deutscher U-boote 1939 - 1945 Band 6 KTB U 223 - U 300
|
|
Rohwer Jürgen: Axis Submarine
Successes 1939 – 1945
|
|
Trojca Waldemar - U-bootwaffe
1939-1945 cz. 1, 2, 3
|
|
Wynn Kenneth U-Boot-Operationen im
Zweiten Weltkrieg Einsatzgeschichte U1-U510 tom 1
|
* *
*
Poniżej godło U 490 – (źródło: zbiory własne).
Poniżej zdjęcie: U 490 w morzu – (źródło: zbiory własne).
