ORP ODWAŻNY (KTD-458) – kuter torpedowy duży projektu 664 (inne oznaczenia identyfikujące te jednostki to: kryptonim Sroka II, typ Bitny, kod NATO: Wisla a w języku potocznym załóg: „Kapeć”), zbudowany w Stoczni Północnej w Gdańsku dla Polskiej Marynarki Wojennej z przeznaczeniem zastąpienia w służbie radzieckich jednostek typu 183. Łącznie powstało 8 kutrów a ORP ODWAŻNY był przedostatnim z nich. Wyposażanie jednostek ze względu na tajemnicę odbywało się na Ostrowiu, zaś samo wodowanie następowało przy użyciu jednego z pływających żurawi Polskiego Ratownictwa. Po zbudowaniu wszystkie kutry trafiły do jednego z dwóch powstałych na bazie 3 Brygady Kutrów Torpedowych dywizjonów kutrów torpedowo – rakietowych tj.: 1dKR-T – ostatnie cztery jednostki, 2dKR-T – pierwsze cztery jednostki, plus prototyp projektu 663D. Oba dywizjony wchodziły w skład nowego związku taktycznego MW – 3 Flotylli Okrętów. Nasz bohater po podniesieniu bandery, które miało miejsce 15 września 1973 roku trafił do 1dKR-T. Z ważniejszych wydarzeń z okresu służby ORP ODWAŻNY warto wspomnieć o dwóch a mianowicie: udziale w mających miejsce w dniach 4-26 maja 1983 roku wielkich ćwiczeniach Marynarki Wojennej o kryptonimie Reda-83 oraz o wzięciu udziału w zdjęciach do filmu fabularnego dla dzieci i młodzieży pt. „Podróże Pana Kleksa”. Jeśli chodzi o przebieg służby to od samego jej początku wszystkie kutry projektu 664, w tym i ORP ODWAŻNY borykały się z licznymi problemami technicznymi – dotyczyło to m.in. napędu jak i słabej odporności konstrukcji m.in. na pracę na fali, które wymuszały częste pobyty w stoczni. Dodatkowo jednostki te były dość ciężkie do służby ze względu na słabe warunki socjalne, nadmierny hałas, drgania, wibracje czy też przeciążenia. Ze względu na wspomniane wyżej bolączki wszystkie zbudowane jednostki dość szybko zostały wycofane ze służby, najkrócej w służbie pozostawał ORP DZIELNY zaledwie 9,5 roku a najdłużej ORP BITNY nieco ponad 14 lat. Po wycofaniu (za wyjątkiem naszego bohatera) kutry trafiały wpierw do Stoczni Marynarki Wojennej, gdzie demontowano z nich całe przydatne jeszcze wyposażenie, po czym przeholowywano je do Portu Wojennego na Helu, gdzie w oparciu o miejscowe warsztaty portowe przeprowadzono demontaż ich kadłubów. Jak już wspomniano ORP ODWAŻNY jako jedyny z serii, po wycofaniu mającym miejsce 31 stycznia 1986 roku, nie trafił na Hel tylko został przeznaczony jako eksponat muzealny dla Muzeum Regionalnego im. gen. broni Zygmunta Berlinga, które mieściło się w Skarżysku – Kamiennej (konstruktorem kutrów projektu 664 był pochodzący ze Skarżyska-Kamiennej inż. Dionizy Wiśniewski). Przed wyruszeniem w drogę do nowego miejsca pobytu kuter wpierw trafił do Stoczni MW, gdzie przeprowadzono na nim niezbędne prace adaptacyjne, polegające m.in. na: demontażu elementów siłowni okrętowej, zamianie armaty AK-230 na starszą armatę 2M-3M czy też czasowym usunięciu wszystkich wystających elementów mogących utrudniać transport. W swoją ostatnią drogę ORP ODWAŻNY wyruszył jeszcze w 1986 roku by dotrzeć na miejsce … na przełomie lata i jesieni 1990 roku. Wpierw jednostka holowana była Wisłą z zimowymi postojami w Przegalinie (zima 1986/1987), Płocku (zima 1987/1988) i Sandomierzu (zima 1988/1989). W ostatnim z w/w miejsc kuter został wyciągnięty na ląd, by następnie odbyć ostatni etap swojej podroży tym razem po lądzie. Ze względu jednak na problemy z załatwieniem transportu jednostka pozostała w Sandomierzu na dłużej, spędzając w nim kolejną zimę z 1989/1990 rok. Ostatecznie w 1990 roku rozpoczęła się ostatnia podzielona na kilka etapów faza transportu kutra, który odbywał ją na specjalnej 62-osiowej platformie. Po dotarciu na miejsce ORP ODWAŻNY przy pomocy żurawia o udźwigu bagatela 360 ton został posadowiony na przygotowanym specjalnie dla niego leżu na terenie muzeum, które od 1990 roku nosiło już nowa nazwę im. Orła Białego, gdzie przebywa do dnia dzisiejszego. W ostatnich latach w celu zapewnienia lepszego dostępu do jednostki dla odwiedzających muzeum na wysokości dziobu zbudowano specjalną platformę zapewniającą dostęp na pokład dziobowy.
* * *
|
Historia budowy ORP ODWAŻNY (KTD-458) |
|
|
Numer stoczniowy: |
664/7 |
|
Położenie stępki: |
07.04.1972 |
|
Wodowanie: |
21.02.1973 |
|
Podniesienie bandery: |
15.09.1973 |
|
Wycofanie: |
31.01.1986 |
|
Spuszczenie bandery: |
23.01.1986 |
* * *
|
Dane techniczne kutra projektu 664 |
|
|
Wyporność: |
standardowa: 94 t. |
|
normalna: 112,1 t. |
|
|
pełna: 128 t. |
|
|
Wymiary (d. x sz. x. z.): |
24,76 x 7,29 x 1,75 m |
|
Kadłub: |
spawany wykonany z hydronalium |
|
Napęd (CODAG): |
4 silniki wysokoprężne typu M-50FS o mocy nominalnej 1000 KM i maksymalnej 1200 KM |
|
2 przekładnie trójbiegowe, redukcyjne – produkt 37 z WSK Rzeszów |
|
|
1 turbinowy silnik spalinowy TM-1 o mocy ciągłej 5132 KM i maksymalnej 7200 KM |
|
|
reduktor obrotów silnika turbinowego TM-1 z WSK Rzeszów |
|
|
4 wały napędowe zakończone 4 trójskrzydłowymi śrubami |
|
|
Stery |
3 szt. (powierzchna każdej z płetw sterowych 0,62 m2), obsługiwane za pomocą maszyny sterowej z napędem elektrycznym |
|
Prędkość: |
szczytowa: 49,28 w. |
|
nominalna: 45,4 t. |
|
|
maksymalna stała: 43,1 w |
|
|
marszowa: 28,04 w. |
|
|
ekonomiczna: 16,74 w |
|
|
Zasięg: |
410 Mm przy prędkości ekonomicznej |
|
Urządzenia pomocnicze: |
2 spalinowe zespoły zasilania elektrycznego z silnikiem WSK Andrychów typu S324M i prądnicami synchronicznymi typu GCPD 94/A/1 |
|
sprężarka powietrza K2-150 o ciśnieniu maksymalnym 150 barów |
|
|
pompa pożarowo – osuszająca typu 25WZB o wydajności 25m3/h |
|
|
Wyposażenie elektroniczne / nawigacyjne: |
system radiolokacyjny MR-102 Bakłan do wykrywania celów morskich i przeprowadzania ataków torpedowych |
|
system rozpoznawczy ”swój-obcy” typu Nichrom |
|
|
system kierowania ogniem armaty AK-230 - Kolonka |
|
|
radiostacje KF i UKF R615 i r619 |
|
|
urządzenie kodujące Syrena |
|
|
system łączności wewnętrznej SPU 7 |
|
|
żyrokompas Giria-MK |
|
|
log: ŁG 6 |
|
|
Uzbrojenie: |
1 x II armata morska AK-230 kal. 30 mm i zapasem amunicji wynoszącym 1000 szt. |
|
4 x I wyrzutnie torpedowe kal. 533 mm typu OTAM-53-206 |
|
|
tory minowe (po zdemontowaniu obu tylnych wyrzutni torped) dla 2 min typu AMD-1000, 4 typu AMD-5000 i 20 typu JaM. |
|
|
Pojemność zbiorników: |
olej napędowy (DS.1): 35 t. |
|
Załoga: |
20 os. |
|
Autonomiczność: |
3 doby |
* * *
|
Bibliografia |
|
Robert Rochowicz „Polskie kutry torpedowe – jednostki seryjne” MSiO nr 2/2006 |
|
Robert Rochowicz „Ostatnia parada MW PRL” MSiO nr 5-6/2021 |
* * *
Muzeum im Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej, gdzie eksponowany jest ORP ODWAŻNY otwarte jest przez cały tydzień w godzinach: styczeń-luty: 09:00-16:00, marzec-kwiecień: 09:00-17:00, maj-sierpień: 08:00-20:00, wrzesień: 09:00-17:00, październik: 09:00-18:00, listopad-grudzień: 09:00-16:00. Koszt wstępu do muzeum: bilet normalny: 22 zł, ulgowy: 12 zł, bilet rodzinny: 65 zł. Dojazd do muzeum samochodem lub z przystanku zlokalizowanego na przeciwko dworca kolejowego autobusem linii nr 7 (wysiadamy na przystaniu Słoneczna „Stadion”). Wszelkie informacje na temat muzeum dostępne są na stronie internetowej muzeum: https://muzeum.skarzysko.pl/ oraz na portalu społecznościowym facebook: https://www.facebook.com/muzeum.skarzysko.
Poniżej: ORP ODWAŻNY, Muzeum im Orła Białego, Skarżysko-Kamienna, 08.06.2024 (aby powiększyć kliknij zdjęcie).
Poniżej: ORP ODWAŻNY – wizyta na pokładzie, Muzeum im Orła Białego, Skarżysko-Kamienna, 08.06.2024 (aby powiększyć kliknij zdjęcie).
Poniżej: ORP ODWAŻNY – elementy systemu napędowego, Muzeum im Orła Białego, Skarżysko-Kamienna, 08.06.2024 (aby powiększyć kliknij zdjęcie).
Turbina gazowa TM-1
.jpg)
Dyfuzor turbiny gazowej TM-1
.jpg)
Reduktor SP 9 turbiny gazowej TM-1
.jpg)
.jpg)
