Z cyklu "U-bootwaffe" ... cz. 10 - U 408 Typ VIIC

U 408 Typ VIIC
Stocznia:	Danziger Werft AG, Danzig
Numer zamówienia:	109
Zamówienie:	16.10.1939
Położenie stępki:	30.09.1940
Wodowanie:	16.07.1941
Wcielenie do służby:	19.11.1941
Numer pocztowy:	M 47 966

Przebieg służby
19.11.1941 – 30.04.1942	5 Flotylla U-bootów, Kiel (szkolenie załogi)
01.05.1942 – 30.06.1942	9 Flotylla U-bootów, Brest (okręt bojowy)
01.07.1942 – 05.11.1942	11 Flotylla U-bootów, Bergen (okręt bojowy)
05.11.1942	Zatopiony na północ od wybrzeży Islandii (pozycja 67˚40N, 18˚2W) bombami głębinowymi zrzuconymi przez amerykański samolot Catalina należący do Sqn VP-84/H USN

Dowódcy
19.11.1941 – 05.11.1942	KL ~ KK Reinhard von Hymmen

Liczba patroli: 4

Zatopione/uszkodzone statki handlowe: 3 (19.689 ton)/0

Zatopione/uszkodzone okręty wojenne: 0/0

Zestrzelone/uszkodzone samoloty: 0/0

Okres służby U 408 przed rozpoczęciem wykonywania patroli bojowych
20.11. – 08.12.1941	Danzig – próby okrętu w ramach UAG I.
09.12. – 14.12.1941	Gotenhafen – próby broni torpedowej w ramach TEK.
19.12. – 21.12.1941	Rønne/Bornholm – próby hydrofonów w ramach UAG Schall.
22.12. – 02.01.1942	Swinemünde – pobyt w bazie ze względu na okres świąteczno-noworoczny.
04.01. – 15.01.1942	Hela – szkolenie w morzu w ramach Agru-Front.
16.01. – 25.01.1942	Danzig – strzelanie torpedami w ramach 25 Flotylli U-bootów.
26.01. – 09.04.1942	Danzig – pobyt w stoczni Deutsche Werke w celu przeprowadzenia przeglądu.
10.04. – 21.04.1942	Gotenhafen – ćwiczenia taktyczne w ramach 27 Flotylli U-bootów.
22.04. – 25.04.1942	Rønne/Bornholm –  ponowna próba hydrofonów w ramach UAG Schall.
26.04. – 27.04.1942	Swinemünde – ćwiczenia artyleryjskie.
28.04. – 15.05.1942	Kiel – przegląd okrętu, prace konserwacyjne i przygotowanie okrętu do wyjścia na patrol.

Patrol 1 (21.05.1942 - 01.06.1942)

21.05. U 408 pod dowództwem Reinharda von Hymmen o godzinie 07:05 odbił od burty okrętu bazy St. Luis, po czym opuścił bazę w Kiel, by zgodnie z otrzymanym rozkazem zwalczać nieprzyjacielską  żeglugę na wodach Północnego Atlantyku. Prawie trzy godziny później o 09:55 spotkano się z przerywaczem zagród minowych, w eskorcie którego obrano kurs na kwadrat AO 7212, gdzie przybyto o 19:45 i gdzie rolę eskorty od przerywacza przejęły dwa dozorowce. Następnego dnia w celu uzupełnienia zapasów wody pitnej o 16:45 U 408 zawinął do bazy Kristiansand, którą opuścił 23 maja o godzinie 04:00 w eskorcie trałowca. Ponad dziesięć godzin później o 14:27 pożegnano się z eskortą, po czym już samotnie ruszono w dalszą drogę. 26 maja, tuż po północy (kwadrat marynarki AM 3280) okręt Reinharda von Hymmen pomyślnie minął obszar położony pomiędzy Szetlandami a Wyspami Owczymi. Następnego dnia na pokładzie U 408 o godzinie 01:20 odebrano pochodzącą z BdU depeszę z rozkazami o następującej treści:

„Schendel i Hymmen dotychczasowy punkt docelowy anulowany. Jak najszybciej zawracać i ze zwiększoną prędkością marszową kierować się do AG 1159.”.

Stosując się do nowego rozkazu o 05:25 okręt Reinharda von Hymmen rozpoczął marsz przez patrolowany przez wroga rejon położony pomiędzy Islandią a Wyspami Owczymi. 1 czerwca o godzinie 06:10 U 408 zawinął do bazy w Narwiku, gdzie zacumował przy burcie okrętu sztabowego Tanga. Trzydzieści pięć minut później, po otrzymaniu instrukcji opuszczono Narwik kierując się do zacumowanego na wodach nieodległego Skomenfjordu okrętu bazy Stella Polaris, gdzie przybyto o 08:30, kończąc trwający prawie dwa tygodnie patrol (12 dni). Podczas jego trwania U 408 przepłynął 2.210 mil morskich na i pod powierzchnią.

Patrol 2 (07.06.1942 – 16.07.1942)

07.06. U 408 pod dowództwem Reinharda von Hymmen o godzinie 09:00 odbił od burty zacumowanego na wodach Skomenfjordu okrętu bazy Stella Polaris, po czym skierował do nieodległego Narwiku, gdzie przybył o 10:30 cumując przy burcie okrętu sztabowego Tanga. Po odebraniu rozkazów nakazujących okrętowi zwalczanie nieprzyjacielskiej żeglugi na wodach Oceanu Arktycznego i Morzu Barentsa o 12:15 opuszczono Narwik wyruszając na drugi patrol bojowy. 10 czerwca o 02:30 U 408 osiągnął pierwszy wyznaczony mu rejon operacyjny (przypadający na kwadrat AE 3156), gdzie natknięto się na fatalne warunki, pogodowe (gęsta mgła) uniemożliwiające skuteczne poszukiwanie wroga. Jedenaście dni potniej, 21 czerwca na okręcie von Hymmena odebrano pochodzącą ze sztabu Admirała Oceanu Arktycznego depeszę z rozkazami o następującej treści:

„Eisteufel jako rejony ataku obsadzić, w AA: U 251 9759, U 334 9845, U 355 9977; w AE: U 408 2326, U 657 3167, U 88 3255.”

Głównym celem w/w grupy miał być kolejny, płynący z pomocą wojskową do Związku Radzieckiego konwój PQ. 25 czerwca o 12:35 odebrano drugą depeszę ze sztabu o następującej treści:

„Z powodu zalodzenia wszystkie okręty zmienić swoje rejony ataku, idąc kursem 45˚ przemieścić się o 60 mil morskich.”.

1 lipca idący na powierzchni U 408 o godzinie 03:57 (kwadrat marynarki AB 7456) został zmuszony do wykonania alarmowego zanurzenia przez nadlatujący wrogi samolot, który na szczęście dla niego nie wykonał żadnego ataku . O 09:20 (kwadrat marynarki AB 7419) z pomostu przebywającego od prawie półtorej godziny z powrotem na powierzchni okrętu von Hymmena dostrzeżono tankowiec oraz dozorowiec, w stronę których niezwłocznie się skierowano. O 11:51 tropiący cel U 408 został zmuszony do alarmowego zanurzenia przez wrogą korwetę, która po jego wykryciu otworzyła w jego kierunku ogień z działa pokładowego. Przez cztery kolejne godziny Reinhard von Hymmen wymykał się nieprzyjacielskiej jednostce, która uparcie prowadziła jego poszukiwania, krążąc w pobliżu. Po mającym miejsce o 16:03 wynurzeniu  (kwadrat marynarki AB 7422) na polecenie dowódcy podjęto jak się to później okazało bezskuteczną próbę odzyskania kontaktu z tankowcem. Tego samego dnia o 23:16 na pokładzie U 408 odebrano pochodzącą ze sztabu Admirała Oceanu Arktycznego depeszę z rozkazami o następującej treści:

„PQ.17, godzina 16:00 przebywa AB 7166. Kurs NO. U 255, U 408, U 334, U 456 szukać kontaktu. U 251, U 355, U 657, U 88, U 457 i U 376 utworzyć do dnia 02.07., godziny 14:00 linię dozoru od AB 5155 do 5515.”.

Następnego dnia o 17:32 ze względu na kończące się paliwo, przebywający aktualnie w kwadracie AB 4631 okręt Reinharda von Hymmen przerwał operację konwojową, po czym skierował się do bazy w Narwiku, gdzie przybył 3 lipca o godzinie 08:00. Półgodziny później opuszczono Narwik, obierając kurs na Skomenfjord, gdzie zacumowano u burty zaopatrzeniowca Pelagos, z którego to następnie rozpoczęto pobieranie paliwa oraz prowiantu. Jeszcze tego samego dnia, po zakończeniu wszystkich prac o 23:15 skierowano się z powrotem do Narwiku, gdzie zacumowano przy burcie okrętu sztabowego Tanga. 6 lipca po odebraniu rozkazów o godzinie 02:19 opuszczono Narwik by następnie via Ramsund oraz wody Andfjordu skierować się do wyznaczonego rejonu operacyjnego. Następnego dnia o godzinie 14:45 U 408 spotkał się w kwadracie AC 5718 z U 657. Dwa dni później 9 lipca w celu przesłuchania okolicy hydrofonem (w związku z brakiem jakiegokolwiek kontaktu wzrokowego) Reinhard von Hymmen zarządził o 12:54 (kwadrat marynarki AC 9298) zanurzenie, co pozwoliło wkrótce potem na uzyskanie na kursie 85˚ kontaktu akustycznego z jednostkami nawodnymi. O 14:30 (kwadrat marynarki AC 9295) przed dziobem okrętu przepłynął niszczyciel a chwilę później za jego rufą dozorowiec. Ze względu na opary mgły w których zniknęły obie jednostki nie udało się ich zaatakować. Wkrótce potem w bliskiej odległości od zanurzonego okrętu wyłonił się frachtowiec, w którego stronę o 14:36 odpalono dwie torpedy nie uzyskując jednak żadnych trafień O 20:00 U 408 pojawił się na powierzchni obierając kurs na północ z zamiarem odnalezienia i zaatakowania maruderów z konwoju. Następnego dnia na polecenie dowództwa, przebywający aktualnie w kwadracie AC 9525 okręt von Hymmena o godzinie 16:00 rozpoczął marsz powrotny. 15 lipca o godzinie 08:00 (kwadrat marynarki AB 9865) U 408 minął położoną w Andenes latarnię morską. Tego samego dnia o 20:10 zawinięto do Narwiku cumując u burty okrętu sztabowego Tanga, na pokładzie którego Reinhard von Hymmen zdał sprawozdanie z przebiegu patrolu. Następnego dnia o godzinie 02:00 opuszczono Narwik, kierując się na wody Skomenfjordu, gdzie przybyto półtorej godziny później, cumując u burty zaopatrzeniowca Kärnten, z którego to rozpoczęto pobieranie paliwa. W trakcie dopiero co zakończonego a trwającego z małą przerwą prawie sześć tygodni patrolu (40 dni) U 408 przepłynął 4.268 mil morskich na i pod powierzchnią.

18.07.1942 U 408 pod dowództwem Reinharda von Hymmen o godzinie 10:00 opuścił wody Skomenfjordu udając się do Narwiku, gdzie zacumował u burty okrętu sztabowego Tanga. Cztery godziny później o 14:10 po odebraniu instrukcji dotyczącej marszruty, wraz z U 376, U 255 i U 457 opuszczono Narwik kierując się do Bergen, gdzie okręt miał przejść remont. Na miejsce przybyto dwa dni później, 20 lipca o godzinie 18:00, gdzie okręt Reinharda von Hymmen trafił na remont do tamtejszej stoczni.

02.09.1942 U 408 pod dowództwem Reinharda von Hymmen o godzinie 18:10 opuścił Bergen, kierując się do bazy w Narwiku. Wkrótce potem na wodach fiordu przeprowadzono trymowanie okrętu, podczas którego wykryto przecieki, które wymusiły powrót do stoczni w celu ich usunięcia. Następnego dnia, po sprawnym usunięciu zauważonych dzień wcześniej defektów o 10:00 ponownie opuszczono Bergen, tym razem w towarzystwie eskorty, która towarzyszyła jednostce Reinharda von Hymmen do godziny 13:05. Dwa dni później, 5 września o 16:30 U 408 zawinął do Narwiku, cumując u burty Tangi. Półtorej godziny później o 18:00 skierowano się do Skomenfjordu, gdzie zacumowano przy burcie zaopatrzeniowca Kärnten.

Patrol 3 (10.09.1942 - 26.09.1942)

10.09. U 408 pod dowództwem Reinharda von Hymmen o godzinie 09:15 odbił od burty okrętu bazy Stella Polaris, po czym opuszczając wody Skomenfjordu skierował się do Narwiku, gdzie o 10:45 przycumował do burty okrętu sztabowego Tanga. Po odebraniu rozkazów nakazujących zwalczanie wrogiej żeglugi na wodach Oceanu Arktycznego i Morza Barentsa o 13:00 opuszczono Narwik, kierując się w stronę Lödingen, gdzie na pokład przyjęto miejscowego pilota. Ponad pięć godzin później o 18:15 zawinięto na chwile do Harstad, gdzie na brzeg przekazano pilota, po czym idąc przez wody Andfjordu skierowano się w stronę wyznaczonego rejonu operacyjnego. 12 września o godzinie 05:43 U 408 osiągnął przypadający na kwadrat AB 3818 wyznaczony mu sektor, przystępując następnie do jego przemierzania w poszukiwaniu wroga. Tego samego dnia na okręcie odebrano też pochodzącą ze sztabu Admirała Oceanu Arktycznego depeszę z rozkazami o następującej treści:

„Dnia 13, godzina 05:00 przebywają w linii dozoru od AB 2617 do 2685; U 405, U 403, U 88, U 377, U 589, U 408, U 457, okręty tworzą grupę Trägertod.”.

Głównym celem w/w grupy był idący w stronę Związku Radzieckiego konwój PQ.18. 13 września o godzinie 07:30 (kwadrat marynarki AB 2627) z pomostu U 408 dostrzeżono przebywający w pobliżu U 589 a dziesięć minut później smugę dymu, w stronę której niezwłocznie się skierowano, schodząc o 07:50 pod wodę z zamiarem zaatakowania dostrzeżonego konwoju, którym był oczekiwany PQ.18. O 09:25 (kwadrat marynarki AB 2569) w kierunku ocenianego na ca. 7.000 ton statku odpalono salwę trzech torped, rejestrując odgłos trafień oraz dźwięki charakterystyczne dla tonącej jednostki. Ze względu na zbliżanie się eskortowca potwierdzenie skutków ataku przez peryskop okazało się niemożliwe. W rzeczywistości jedna z trzech wystrzelonych torped (pozostałe dwie minęły cel) trafiła w należący do radzieckiego armatora Glavnoe Upravlenie Severnogo Morskogo Puti (GUSMP) frachtowiec Stalingrad (3.559 ton), który w wyniku tego poszedł na dno w przeciągu trzech minut i czterdziestu pięciu sekund. Jedna z ww. dwóch torped które chybiły radziecką jednostkę trafiła, pomimo zarządzonego przez kapitana Otto Ernesta Buforda alarmowego zwrotu w należący do amerykańskiego armatora Agwilines Inc. z Nowego Jorku frachtowiec typu Libery Oliver Ellsworth (7.191 ton), który ze względu na obawę o możliwą eksplozję przewożonego ładunku (kilka tysięcy ton amunicji) został opuszczony przez własną załogę i musiał zostać dobity przez trawler z.o.p., idąc ostatecznie na dno o 10:30. Po mającym miejsce o 16:58 wynurzeniu (kwadrat marynarki AB 2672) Reinhard von Hymmen rozpoczął pościg za konwojem, który w międzyczasie zdążył się już oddalić. 14 września o godzinie 05:03 (kwadrat marynarki AB 3516) z pomostu U 408 dostrzeżono płonący tankowiec, którym okazał się być ciężko uszkodzony i opuszczony przez własną załogę, należący do brytyjskiego armatora United Molasses Co. Ltd. z Londynu Atheltemplar (8.939 ton) oraz krążący nad nim samolot, który zmusił Reinharda von Hymmen do wydania rozkazu alarmowego zanurzenia. Po mającym miejsce o godzinie 08:00 wynurzeniu, podjęto się poszukiwań płonącego statku, odnajdując w ich trakcie o 14:30 w kwadracie AB 3643 przewrócony do góry dnem ciągle unoszący się na powierzchni kadłub tajemniczej jednostki, w kierunku której z działa pokładowego kal. 88 mm otworzono ogień, uzyskując kilka trafień, po których to ta ostatecznie poszła na dno. Jak się okazało zatopioną jednostką był dostrzeżony o 05:03 Atheltemplar, który o czym Reinhard von Hymmen nie wiedział w międzyczasie przewrócił się do góry dnem. Następnego dnia o 05:15 (kwadrat marynarki AC 1664) z pomostu U 408 dostrzeżono smugę dymu, w której stronę niezwłocznie się skierowano utrzymując cały czas z nią kontakt wzrokowy. O 11:25 i 11:38 (kwadrat marynarki AC 3672) przebywający na ponoście wachtowi zameldowali o dostrzeżeniu w pobliżu dwóch innych U-bootów, którymi były: U 405 oraz U 457. W godzinach popołudniowych, o 15:00 okręt Reinharda von Hymmen zajął pozycję przed konwojem PQ.18 a wkrótce potem zszedł w zanurzenie z zamiarem jego zaatakowania. Na nieszczęście dla U 408 zanim ten zdołał wykonać atak konwój zmienił swój dotychczasowy kurs powodując, że okręt Reinharda von Hymmen znalazł się za nim tracąc ostatecznie szansę na jego zaatakowanie. Po mającym miejsce o 18:43 wynurzeniu podjęto jak się to później okazało bezskuteczny pościg za PQ.18. 19 września o 22:20 na pokładzie U 408 odebrano pochodzącą ze sztabu Admirała Oceanu Arktycznego depeszę z nowymi rozkazami o następującej treści:

„U 703, U 408, U 378, U 592, U 377 do godziny 06:00 20 września zająć pozycję w linii dozoru od ÄG 7757 do AB 2218.”.

Tym razem głównym celem ww. okrętów był konwój powrotny QP.14, złożony m.in. z niedobitków płynących w konwoju PQ.17. Następnego dnia o godzinie 05:12 (kwadrat marynarki AB 2243) wykonano alarmowe zanurzenie przed nadpływającym niszczycielem, który z Nienacka wyłonił się z zamieci śnieżnej. Po mającym miejsce o 06:04 wynurzeniu, przed dziobem okrętu zaobserwowano łunę, w stronę której następnie się skierowano. Prawie cztery godziny później o 10:04 (kwadrat marynarki AB 2167) z pomostu U 408 dostrzeżono unoszącą się do góry dnem część wraku jednostki eskortowej zidentyfikowanej przez Reinharda von Hymmen jako niszczyciel a która to w rzeczywistości była brytyjskim trałowcem oceanicznym HMS Leda zatopionym przez U 435. Tego samego dnia o 16:22 (kwadrat marynarki AB 1376) na płynącym na powierzchni U 408 zarejestrowano odgłos trzech uderzeń. Zaraz po pierwszym uderzeniu na pomoście okrętu zjawił się Reinhard von Hymmen, który zinterpretował je jako odgłos detonacji. Wkrótce potem w odległości 1000 metrów po stronie bakburty zauważono trzy zbliżające się w kierunku okrętu ślady torowe a pomiędzy nim sylwetkę okrętu podwodnego, który następnie schował się pod wodą. Sprawcą nieudanego ataku, o czym dowódca U 408 nie wiedział był brytyjski okręt podwodny HMS P 614. 22 września o godzinie 05:25 (kwadrat marynarki AA 6888) z pomostu okrętu Reinharda von Hymmen po stronie bakburty dostrzeżono cienie niszczycieli, w stronę których niezwłocznie się skierowano. W wykonanym o 10:16 ataku, w kierunku niszczyciela zidentyfikowanego jako typ Tribal odpalono salwę trzech torped, rejestrując po 5 minutach i dwudziestu siedmiu sekundach odgłos trafienia, co dało dowódcy powód do zgłoszenia niepotwierdzonego uszkodzenia wrogiej jednostki. O 18:54 na U 408 doszło do awarii sterburtowego silnika, co spowodowało, że Reinhard von Hymmen podjął decyzję o przerwaniu patrolu i rozpoczęciu rejsu powrotnego do bazy. 26 września o godzinie 17:15 zawinięto do Narwiku, gdzie zacumowano przy burcie okrętu sztabowego Tanga. Po zdaniu raportu z przebiegu patrolu o 21:01 U 408 opuścił Narwik, kierując się do Skomenfjordu, gdzie zacumował u burty okrętu bazy Stella Polaris, kończąc w ten sposób trwający ponad dwa tygodnie patrol (17 dni). Podczas jego trwania przepłynięto 4.075 mil morskich na i pod powierzchnią.

Patrol 4 (31.10.1942 – 05.11.1942)

31.10. U 408 pod dowództwem Reinharda von Hymmen o godzinie 08:30 odbił od burty zacumowanego na wodach Skomenfjordu okrętu bazy Stella Polaris, po czym skierował się do nieodległego Narwiku, gdzie zacumował przy burcie okrętu sztabowego Grille. Po odebraniu rozkazów nakazujących okrętowi zwalczanie wrogiej żeglugi na wodach Oceanu Arktycznego, o 11:00 opuszczono Narwik kierując się na Tjeldsund. Pięć godzin później o 16:00, w celu uzupełnienia zapasów prowiantu zawinięto do Harstad, które po zakończeniu załadunku opuszczono następnego dnia o 08:50, kierując się przez Andfjord w stronę kwadratu AE 12. Tuż przed północą 4 lutego (kwadrat marynarki AA 9193) idący na powierzchni okręt Reinharda von Hymmen został dostrzeżony z pokładu przebywającego w pobliżu U 622. Następnego dnia, znajdujący się w położonym na północ od wybrzeży Islandii kwadracie AE 1655 U 408 został wykryty przez należącą do Sqn VP-84/H USN amerykańską łódź latającą Catalina, która w wykonanym następnie ataku przy pomocy bomb głębinowych posłała go na dno wraz z całą załogą.

Członkowie załogi U 408 polegli w dniu 05.11.1942 (w kolejności alfabetycznej)
Nazwisko	Imię	Ranga	Rok urodzenia
Arndt	Otto	ObMaschMt	28.02.1917
Baade	Heinz	ObMaschMt	02.01.1919
Berger	Günter-Hermann Alfred	ObFähnr.z.S	15.09.1921
Borowski	Richard	ObMaschMt	04.04.1916
Brosda	Karl	MtrObGfr	12.03.1922
Buttgereit	Georg	MtrGfr	03.12.1918
Buttler	Gerhard	MtrGfr	03.09.1921
Ernst	Franz	FkMt	19.02.1921
Fritzsch	Walter	MtrGfr	20.05.1922
Heitzmann	Willi	MtrGfr	04.10.1922
Himbert	Adolf	OLt.ing	23.12.1917
Hoffleit	Ernst	ObStrm	29.03.1915
Hoffmann	Helmut	FkObGfr	07.04.1923
Hymmen von	Reinhard	KK.01.11.42	05.11.1914
Juber	Wilhelm	MtrObGfr	11.04.1922
Jütten	Rudi-Gottfried	MtrGfr	20.03.1923
Kaden	Martin-Willy-Hermann	MaschGfr	21.01.1923
Kellig	Kurt	MtrObGfr	30.04.1921
Klein	Karl	MtrObGf	26.03.1923
Koch	Herbert	MtrObGfr	05.06.1921
Koll	Erhard	MaschMt	14.11.1918
Krauß	Hans-Wilhelm	MaschObGfr	14.02.1923
Krüger	Alfred-Erich	MaschGfr	03.11.1923
Kuhn	Herbert	FkGfr	10.04.1923
Labisch	Herbert	MaschObGfr	18.02.1923
Losert	Walter	MaschObGfr	01.05.1922
Markmann	Heinz	ObMaschMt	07.03.1917
Ollmann	Heinz	MaschGfr	08.08.1920
Otte	Albert	FkMt	05.05.1920
Polzin	Otto	ObMasch	07.01.1914
Reichelt	Walter	MechMt	22.09.1919
Rösch	Hans	MechGfr	23.02.1922
Ruder	Anton	ObMasch	10.03.1916
Ruhland	Kurt	MechObGfr	13.11.1921
Sattler	Heinz-Gustav-Adolf	MaschObGfr	13.04.1920
Schmid	Richard	BtsMt	15.06.1919
Schwingenheuer	Heinrich	MaschObGfr	08.06.1921
Sonntag	Hugo	MaschGfr	13.01.1924
Teerling	Godo	ObBtsMt	10.10.1920
Tries	Wilhelm	FkObGfr	24.10.1921
Vogel	Heinz	MaschObGfr	25.02.1922
Volkmar	Horst	MaschGfr	08.09.1922
Wrage	Kurt	MaschMt	12.09.1917
Ziegler	Heinz	BtsMt	01.03.1920

Bibliografia:

http:www.uboat.net

http://www.ubootwaffe.net

http://uboatarchive.net/

http://www.wlb-stuttgart.de/seekrieg/chronik.htm

http://www.u-boot-archiv.de/

http://www.u-historia.com/

Blair Clay - Hitlera Wojna U-bootów tom I i II

Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die U-boot-Kommandanten tom 1

Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Der U-Boot-Bau auf Deutschen Werften von 1935 bis 1945 tom 2

Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Erfolge von September 1939 bis Mai 1945 tom 3

Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Deutsche U-Boot-Verluste von September 1939 bis Mai 1945 tom 4

Busch Rainer/Röll Hans-Joachim: Der U-Boot-Krieg: Die Ritterkreuzträger der U-Boot-Waffe von 1939 bis Mai 1945 tom 5

Ritschel Herbert - Kurzfassung Kriegstagebücher Deutscher U-boote 1939 - 1945 Band 7 KTB U 375 - U 435

Rohwer Jürgen: Axis Submarine Successes 1939 – 1945

Trojca Waldemar - U-bootwaffe 1939-1945 cz. 1, 2, 3

Wynn Kenneth U-Boot-Operationen im Zweiten Weltkrieg Einsatzgeschichte U1-U510 tom 1

Poniżej: godło U 408 (źródło: www.uboat.net).